Welke boodschappen zien we in lichaamstaal?*

Een vinger onder het linker neusgat, het aanraken van de rechter enkel of je kin strelen zijn allemaal onschuldige handelingen die een onvermoede verborgen betekenis hebben. Kun je de ander decoderen door middel van lichaamstaal? Het idee is fascinerend.

Tegenwoordig kunnen we zeggen dat ruim 80% van onze communicatie door middel van lichaamstaal wordt geuit. We maken ongeveer zes gebaren per minuut als we met iemand praten. Als onze gesprekspartner er dan ook nog een pruilend gezicht bij trekt kunnen we er 100% van maken.Waarom praten we zo gewoon over lichaamstaal? Deze taal is in feite de uitdrukking van onze emotie door het lichaam. Het is universeel en 90% van onze acties hebben een emotionele component. Er zijn natuurlijk een aantal culturele gebaren, maar die vertegenwoordigen slechts, hooguit enkele tientallen, een klein deel vergeleken bij de miljarden combinaties van emotionele houdingen.

Lichaamstaal is lang genegeerd door de wetenschap maar eigenlijk een geweldig object van studie. Het lichaam wordt in feite door emoties gestuurd vóórdat er al een reden is voor wat er komen gaat. Bijvoorbeeld in geval van gevaar heeft het lichaam al gereageerd voordat de hersenen zich rationeel realiseren dat er sprake is van bedreiging. Het is daarom mogelijk om deze emotionele intelligentie visueel te observeren.

Lichaamstaal: de uitdrukking van emoties.
*
Sinds het begin der tijden decoderen we onbewust de lichaamstaal van onze medemens.  Lichaamstaal  -miljoenen jaren oud-  stamt van ruim voor het begin van verbale taal, die van zo’n 35.000 jaar geleden dateert. Dit vermogen is de mens aangeboren. We hebben -in alle uithoeken van de wereld-  in feite een gemeenschappelijk erfgoed dat verder gaat dan het gesproken woord.

Decoderen.. ja, maar …

Om niet als een open boek gelezen te worden heeft de mens de neiging om zijn emoties te verbergen door deze te onderdrukken bij acties die hem kunnen verraden. Maar elke poging om deze te controleren is gedoemd te mislukken door de onbedoelde gebaren die bij de emotie hoort. 

Linker hersenhelft vs rechter hersenhelft
*
Het is direct duidelijk dat de linkerkant van ons gezicht spraakzamer is dan de rechter. Dit fenomeen geeft de sleutel tot de meest in het oog springende interpretatie van lichaamstaal: aan welke kant van het lichaam wordt de handeling of het gebaar gemaakt?

De kijkrichting van de ogen staat in verband met de tijd ..
*
Waarom is de kwestie van linker-en rechterkant zo belangrijk in het lezen van onze acties? Het is zo dat de twee verschillende hersenhelften de beide zijden van het lichaam controleren. Volgens een logica van kruising stuurt de rechterhelft van de hersenen de linker zijde van het lichaam en vice versa. De twee helften van onze hersenen hebben echter niet dezelfde functies.  De paradox is dat hoe meer we proberen onze emoties te verbergen des te zichtbaar ze worden. Hetzelfde gebeurt met gebaren. De kloof tussen wat er wordt gezegd en wat verzwegen wordt eindigt altijd in het manifesteren van een lichamelijke asymmetrie en dat terwijl de linker hersenhelft cognitie regelt, in het bijzonder het gebruik van taal. Afhankelijk of deze emotioneel of cognitief is zal de informatie in 98% van de gevallen door de betrokken hersenhelft worden ‘gestuurd’.

Het is vooral de buitenwereld met wie de twee hersenhelften een andere relatie tonen. De rechter hersenhelft,  zetel van onze innerlijke wereld en privacy houdt rekening met anderen in termen van relatie, nabijheid en aandacht. De linker hersenhelft ‘scant’ en verwerkt de informatie uit de buitenwereld rationeel. Anders de rechter hersenhelft ziet deze niet de verbintenis maar juist afstand. De linkerkant van het gezicht zal dus meer geneigd zijn zich open te stellen als de relatie met de ander positieve emoties teweeg brengt. De context zal in zo’n geval ontspannend zijn.  Als de emotie van de ander negatief is, zal de rechterkant van het lichaam meer waakzaamheid, distantiëring, sluiting of afwijzing tonen. De context zal in dat geval ongemakkelijk of conflictueus zijn.

We kunnen echter niet concluderen dat een gebaar van de linkerkant altijd positief is, of dat alles wat zichtbaar is aan de rechterkant negatief. Zo worden bijvoorbeeld in geval van grote stres de positieve en negatieve waarden omgekeerd zichtbaar in het gezicht.

Oogbewegingen*

Onze kijkrichting is ook betrokken in relatie met tijd: als je aan het verleden denkt, is je blik naar links gericht en als we naar rechts kijken denken we over de toekomst. Dit fenomeen leverde problemen op toen men bij andere culturen (zoals Arabieren en Israëliërs die van rechts naar links schrijven) constateerde dat de hierboven omschreven regels precies andersom waren. Evenzo kan dit fenomeen gebaren beïnvloeden, wat voorzichtigheid gebiedt bij het lezen en het interpreteren van gebaren.

© Gerard Stokkink, docent aan het Expertisecentrum voor Lichaamstaal.