Leren om lichaamstaal te ontcijferen is meer dan een dagje studie. Veelal volgen mensen er een cursus voor die jaren kan duren. Lichaamstaal leren toepassen begint daarentegen pas wanneer we ons beginnen af te vragen wat je achter emoties waarneemt…

Voor mensen die geleerd hebben om emoties in het gezicht te bestuderen verloopt het proces telkens op dezelfde manier: men luistert naar wat de spreker zegt en kijkt naar diens gezicht om zich af te vragen of het gezicht balans vertoont tussen wat gezegd wordt en de getoonde emotie.  Aan de hand hiervan beoordeelt men vervolgens de congruentie tussen het woord en de getoonde emotie. Er moeten niet minder dan acht goed geïdentificeerde feitelijkheden worden aangetoond die de verhouding tussen de waargenomen emotie en het gesproken woord tegenspreken, ook al is de emotie volkomen oprecht, authentiek, en vertelt de persoon de waarheid perfect.

Een voorbeeld over waarom het observeren van een emotie vaak misleidend is en waarom we rekening moeten houden met de vele andere aspecten van lichaamstaal. Het is goed mogelijk om volledig authentiek te zijn en toch oprecht twee tegenstrijdige emoties te hebben. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer je je verdrietig voelt terwijl je lacht omdat je graag ‘aardig’ wilt overkomen.  Zie je dan verdriet of een blij gezicht?  In feite zie je een gezicht waarop beiden te zien zijn.

Achtergrond: Gladde spieren doen er veel langer over doen om zich te ontspannen (triestheid) dan skeletspieren. Ons metabolisme heeft tijd nodig om verdriet in vreugde te veranderen: ze zijn beide waarneembaar voordat de één de ander wegdrukt. Als je in de zon zit te praten trek je een gespannen gezicht, zelfs als je goed gehumeurd bent en die spanning blijft er nog even zitten nadat je het gesprek in fel zonlicht beëindigt hebt.

Het is ook goed mogelijk dat je tijdens een gesprek aan iets anders denkt, wat vaker gebeurt dan we denken. De emotie op het gezicht heeft dan niets te maken met het interactieve moment. Dit fenomeen doet zich voor als we ons ergens zorgen over maken. Degene tegenover je zal zich afvragen wat de reden achter die spanning (afsluiting) is, want hij is er niet debet aan… Iemand die bang is om niet geloofd te worden omdat hij ongeloof leest op het gezicht van de ander kan emoties tonen die niet overeenkomen met wat hij zegt terwijl de ander ook emoties toont die niet verenigbaar zijn met wat hij zegt.

Een ‘waardig’ iemand zal dan al snel glimlachen en zal snel verschijnselen tonen van een authentieke glimlach. Zoals een verliezend topsporter glimlachend het podium verlaat, zo duidelijk is zijn ‘waardige’ glimlach om diens teleurstelling maar snel te vergeten. Hij is niet echt blij, maar zijn glimlach wel authentiek. Je vergist je snel als het TV-geluid uitstaat omdat elementaire gezichtsexpressies ons al snel op het verkeerde been kunnen zetten!

Decoderen van lichaamstaal

In deze context is het belangrijk om lichamelijke veranderingen tijdens het mentale proces tegelijkertijd te implementeren met de relationele context. Deze mag niet worden vergeten omdat de non verbale informatie niet mag worden beïnvloed door projectie.

Niet het leren observeren maar de techniek achter het observeren met aandacht en respect zijn nodig als je specialist op dit gebied wilt worden. Lichaamstaal is geen simpele ‘taal’ die je combineert wat er wordt gezegd. Niemand is ‘neutraal’ tijdens de interactie. Lichaamstaal heeft ook haar onafhankelijk leven naast de uitgesproken woorden. We denken en doen de hele dag, ook als we niets zeggen. Zelfs als we met iemand in gesprek zijn en ons tegelijkertijd zorgen maken over iets wat elders gebeurt. Het lezen van emoties is op zich interessant maar het belangrijkst blijft de onderlinge relatie, authenticiteit en inhoud van de onderlinge verstandhouding.

Gerard Stokkink – Expertise-Centrum voor Non Verbale Communicatie en Lichaamstaal