In Rusland is glimlachen in tegenstelling tot bij ons geen vorm van beleefdheid of respect. Wij willen vaak koste wat kost glimlachen om beleefd of beschaafd te zijn maar in Rusland vinden ze dat wij in het westen maar vreemd lachen. Maxim Gorki schreef ooit “het enige wat we zien bij Amerikanen die lachen zijn hun tanden”. Sommige komieken grapten over “chronisch” gelach (M.Zadornov) of vergelijken de lach met het krijgen van een “elektrische schok ” (M.Zhvanetsky).

Maar in de toeristenindustrie of voor verkopers heeft een beleefde glimlach een functie. Het Chinese gezegde: “Hij die geen glimlach kent kan geen bedrijf runnen.” In Japanse supermarkten worden jonge vrouwen bij roltrappen geplaatst om te lachen en buigen voor elke voorbijganger… dat is zo’n 2500 buigingen en glimlachjes per dag!

De Russische gedragscode geeft geen ruimte voor onze beleefde glimlach; die heeft zelfs een omgekeerde werking.  Russen zullen eerder achterdochtig worden bij een glimlach, eerder een teken van afkeuring dan respect. De ‘opgeplakte’ glimlach (fake-smile) die westerlingen kunnen opplakken wordt door Russen een “Service Smile” genoemd en beschouwd als een slechte karaktereigenschap die de onbetrouwbaarheid en ware gevoelens verhult.

In Rusland is het niet gebruikelijk om naar vreemden te glimlachen. Een (glim)lach is hoofdzakelijk bestemd voor bekenden.  Als je wel tegen ze glimlacht krijg je al snel de indruk alsof hij zegt: “kennen wij elkaar”?.  Het is ook niet gebruikelijk om een glimlach met een glimlach te beantwoorden. Als je tegen een Rus glimlacht zal hij automatisch een reden zoeken waarom. En als je glimlach voor hem geen plausibele reden heeft zal hij deze als ‘fake’ beschouwen, zelfs als je hem op straat passeert.  Integendeel, hij zal de andere kant opkijken en geen emotie tonen. Het is zelfs niet gebruikelijk om te lachen naar kleine kinderen.

De aard van de Russische glimlach

De Russische glimlach wordt met de lippen gemaakt waarbij de bovenste rij tanden nauwelijks zichtbaar zijn.  De Amerikaanse glimlach toont alle tanden en wordt in de Russische cultuur als vulgair beschouwd; een soort paarden grijns. Nee, een glimlach wordt eerder gezien als een signaal van tederheid of een goede relatie. Het toont interpersoonlijke sympathie en is daarom natuurlijk en oprecht, iets waar we in de westerse samenleving mee pochen.

De eerste cultuurschok die een Rus ondergaat bij aankomst in een “glimlachend land”  is dat iedereen de hele tijd glimlacht.  Aan de ene kant lijkt dit prettig, beleefd en geeft al snel de indruk dat iedereen aardig, vriendelijk en oprecht is, maar daarna komt de ontgoocheling. De in onze ogen saaie, koude Rus realiseert zich dat westerlingen in staat zijn om te glimlachen terwijl ze de persoon haten of achter de rug om kwaad van hem spreken. Anders gezegd: hij realiseert zich dat westerlingen lijden aan hypocrisie, iets wat hem niet aan het lachen maakt. Een glimlach is voor hem het uitdrukken van een goed humeur en dat kan alleen oprecht zijn. Onbewust glimlacht de Rus alleen oprecht in bijzijn van plezierige mensen. Zijn glimlach moet een echte reden hebben en niet doen alsof. Een Russisch gezegde zegt hierover zelfs: “Lachen zonder reden is idiotie.”

De reden om te glimlachen in de Russische cultuur moet transparant zijn en begrijpelijk voor de omgeving. Anders reageert de ander: ‘Wat valt er te lachen”?  Daarnaast is er bijna geen verschil tussen een lach en glimlach. Als je glimlacht in de ogen van een Rus of Russin kun je eerder lezen: “Zei ik iets grappigs? “ of:” Ik zie niet in wat er grappig is”. Het is ook niet gebruikelijk om te lachen naar iemand die in de problemen zit (wat die ook zijn)…  U begrijpt het: in veel situaties wordt er niet gelachen in Rusland, hoewel… Bij officiële gelegenheden zullen Russen meer dan normaal glimlachen, en dat is weer vreemd voor ons westerlingen.  Omdat juist in dit kader mensen zich verzamelen om iets positiefs en a priori zonder slechte bedoelingen.

Overblijfselen van het Sovjet-tijdperk.

Het is niet gebruikelijk dat schoolkinderen lachen op de gang. Volwassenen voeden hun kinderen op met: “niet dom lachen, wees serieus op school, de meester is er voor jou.” Een docent zegt tegen zijn leerlingen ‘nu werken, lachen kan later! “.  De eerste cultuurschok bij aankomst op een Russische luchthaven zijn douanebeambten en luchthavenpersoneel die koud en onvriendelijk lijken. In werkelijkheid doen ze gewoon hun werk, iets wat ze serieus nemen en niets grappig heeft.  Ze blijven serieus bij het uitvoeren van hun taak, net als een verkoper, help-desk medewerker of een andere beroepsgroep.

Vergeet niet dat het totalitaire communisme 70 jaren, zo’n 3-4 generaties lang de mentaliteit van het Russische volk bestuurde. Vandaag de dag ontkom je er niet aan de gedragsregels te eerbiedigen om een glimlach van Russisch personeel te ontfutselen. Sinds het ijzeren gordijn is gevallen en de Russen meer van de westerse cultuur te zien krijgen zijn ze zich meer bewust geworden van de culturele verschillen, maar een cultuur zit vol met gewoonten en gedachtegoed. En dat is iets wat niet in korte tijd verandert.