Goede Leugenaars

Wat maakt de goede leugenaar?

Het vertellen van een leugen wordt meestal geassocieerd met twee verschillende emoties: schuldgevoel en angst. Een leugenaar zou zich schuldig voelen of bang niet geloofd te worden. Goede leugenaars zorgen er echter voor dat ze zich gedragen in overeenstemming met wat anderen denken over het gedrag van waarheid-vertellers om te voorkomen dat men ze aanziet voor een leugenaar.

Goede leugenaars ervaren geen sterke gevoelens van schuld en angst. Bijvoorbeeld manipulators zoals mensen met een hoge machiavellisme of sociale handigheid.  Voor hen is liegen een normale en aanvaardbare manier om hun doel te bereiken. Interpersoonlijk zijn manipulatoren sluw, maar zeker niet dom.  Ze zullen niet snel iemand misbruiken bij de wraakneming op hun slachtoffer en niet vals spelen als ze daarbij gepakt worden. In gesprekken hebben ze de neiging te domineren en lijken ontspannen. Ze zijn getalenteerd, vol vertrouwen en meestal meer geliefd dan mensen met weinig manipulatieve vaardigheden.

Angst en liegen

Angst hangt af van hoe goed de leugenaar denkt dat hij of zij is in liegen. Een leugenaar voelt zich niet schuldig als hij of zij van mening is dat de leugen moreel gerechtvaardigd is. Noch zal een leugenaar zich schuldig voelen als hij gelooft dat het legitiem is om te liegen.

Een leugenaar zal zich ook minder schuldig voelen als hij denkt dat de negatieve gevolgen niet ernstig zijn voor de persoon die hij dupeert. Minder intelligente mensen vinden het moeilijker om te liegen. Voor verbaal bekwame mensen, zoals manipulators en acteurs, is het makkelijker om te liegen. Wanneer een leugenaar negatieve feedback krijgt, verbaal of non-verbaal, zal een leugenaar zijn evt. ongeloofwaardige gedrag aanpassen om vermoedens te verminderen.

Strategieën bij het liegen

Vertellers van de waarheid hebben een andere strategie dan leugenaars. De meest voorkomende verbale strategie bij waarheid-vertellers is het vertellen van het ‘echte’ verhaal. Goede leugenaars weten dat en zullen eerder geneigd zijn om hun leugen een eigen draai te geven die gebaseerd is op eigen ervaringen, aangedikt met kritieke details. Deze eigenschappen zijn inherent aan de persoonlijkheid en het acteurstalent van de leugenaar.

Decoderen en correct interpreteren

Het decoderen en correct interpreteren van subtiele non-verbale signalen bij de gesprekspartner is een bijzonder nuttige vaardigheid. Een van de meest onderzochte vormen zijn de gezichts-expressies die subtiel aangeven wat we denken maar niet zeggen. Synergologie® ontwikkelde in de jaren ’90 een lexicon met daarin de meest in het oog springende ‘taal’ van de handen die de transparantie van de lichaams-communicatie verduidelijkt.

Ook is belangrijk het onderscheid tussen goedkeurende (open) en afkeurende (gesloten) lichaamstaal. Het lichaam liegt niet. Bij zitposities zien we bijvoorbeeld dat we met achteroverleunen ‘afstand nemen’ of bij onenigheid tijdens een gesprek naar rechts naar voren leunen, ook al zeggen we iets anders. Dit proces geeft aan hoe het lichaam zich onbewust positioneert in de conversatie. Het herkennen van lichaamshoudingen tijdens een gesprek geeft meer inzicht dan alleen woorden. Synergologie helpt mensen en organisaties om deze in de praktijk toe te passen.

© Gérard Stokkink, docent bij Expertisecentrum Lichaamstaal Nederland  Bron: o.a. Zuckerman, DePaulo, & Rosenthal. Ekman, Kashy, Kirkendol, Wyer & Epstein, Malone, A.Vrij, Bull, Mann, Granhag, Strömwall, Jonsson, P.Turchet.