Kun je aan iemands gezicht zien of hij liegt of in staat om de leugen te ontdekken door te kijken naar aanwijzingen die de persoon onbewust verraadt, zoals bijvoorbeeld micro-expressies (bijv. minachting), een handgebaar of het wegdraaien van de blik ? Ondanks de klassieke veronderstelling dat leugenaars een Pinocchio-neus krijgen die blijft groeien als hij anderen bedriegt is het duidelijk dat we niemand mogen beschuldigen van misleiding door alleen naar gelaatstrekken te kijken. Ik denk dat iedereen mij voor gek zal verklaren als ik met een lijstje of grafiek kwam waaraan je de leugen kunt herkennen. Als iemand je vraagt wie liegt of bedriegt dan zul je waarschijnlijk met je vinger wijzen naar de persoon die je niet bevalt (door diens uiterlijk, houding, geaardheid of slechte ervaring met de persoon) of iemand die het niet met je eens is. Zelfs als de persoon ons niet misleidt staan we in een verdedigingsmodus en nemen we aan dat hij ons voorliegt. Aan de andere kant vragen we ons af en willen zelfs niet geloven dat iemand die we goed kennen ons heeft misleid of bedrogen. Onze persoonlijke vooroordelen werken als een emotionele blinddoek in het dagelijks leven. Hoewel het essentieel is om te overleven en onze hersenen hun best doen is zelfbedrog iets wat we dagelijks tegenkomen doordat we feitelijke aanwijzingen negeren. De reden waarom we ze bewust negeren is omdat ze ons ontmoedigen en hopeloos doen voelen. Gedragsmatige, cognitieve en biologische beperkingen zijn de grootste barrières om de waarheid te kunnen zien. We zijn gemakkelijk te overtuigen om iets te geloven omdat we gewoon niet verder willen gaan dan onze grenzen om naar de feiten te zoeken.

Liegen is heel gebruikelijk en een wijdverbreide eigenschap in de menselijke en dierlijke wereld, maar het opsporen leugens en leugenaars is niet simpel. Wetenschappelijk onderzoek bewijst dat de eerste poging om een leugenaar te ontmaskeren slechts een kwestie van geluk is. Rond de 50% of iets meer … Vrouwen zijn van nature intuïtiever dan mannen en daardoor makkelijker in staat leugens of leugenaars te ontmaskeren, maar mannen kunnen dit ook.  Advocaten, onderzoekers, veiligheidspersoneel, inlichtingendiensten, ondervragers en politiemensen, allen moeten het opsporen van leugens beheersen omdat het van groot belang kan zijn in het leven van veel mensen en misschien wel hun eigen leven. Het is echter verraderlijk indien ze worden opgeleid om leugenaars op basis van gezichts- of uiterlijke kenmerken te vangen. Er bestaan talloze opleidingen over leugendetectie die nergens op slaan en ook nergens op gebaseerd zijn. Na het bekijken van deze video kun je de mythe over ‘specialisten’ in leugendetectie misschien beter begrijpen.

Veel onderzoekers en deskundigen werken hard om verschillende modellen in het identificeren van duidelijke of subtiele signalen van misleiding – verbaal of non-verbaal- te ontwikkelen. Je kunt een leugen inderdaad soms aan één enkele aanwijzing identificeren, maar gedwongen bekentenissen afdwingen is de grootste fout en zelfs een misdaad op zichzelf. Je kunt je niet voorstellen hoeveel onschuldigen zijn bestraft voor misdaden die ze nooit hebben begaan.